गर्मी मौसममा तापक्रम बढेसँगै घातक र ज्यानसमेत लिने सक्ने अवस्था—हीटस्ट्रोक—को जोखिम पनि बढ्दो छ। हीटस्ट्रोक शरीरको तापक्रम १०४°F (४०°C) भन्दा माथि पुग्दा हुने अवस्था हो, जसमा शरीरको प्राकृतिक शीतलन प्रणाली (पसिना) असफल हुन्छ। यदि समयमै उपचार नगरिएमा मस्तिष्क, मुटु, मिर्गौला र मांसपेशीमा गम्भीर क्षति पुग्न सक्छ।

हीटस्ट्रोकबाट जोगिनका उपायहरू

१. प्रशस्त पानी पिउनुहोस्

तापक्रम नियन्त्रण गर्न र पसिनाबाट गुमेको तरल पदार्थ पूर्ति गर्न नियमित रूपमा पानी पिउनु आवश्यक छ—even if you don’t feel thirsty. पानीको बोतल सँगै राख्नुहोस् र बारम्बार सिप गर्नुहोस्। अल्कोहल, चिया, कफी जस्ता निर्जलीकरण गर्ने पेय पदार्थहरूबाट टाढा रहनुहोस्। धेरै गर्मी वा धेरै पसिना आएको अवस्थामा इलेक्ट्रोलाइट पेय वा ओआरएस प्रयोग गर्नुहोस्।

२. चरम गर्मीमा बाहिरी गतिविधि टार्नुहोस्

बिहान १० बजेदेखि दिउँसो ४ बजेसम्म सूर्यको किरण सबैभन्दा तीव्र हुन्छ। यस अवधिमा बाहिरी गतिविधि नगर्नुहोस्। बाहिर जानै परेमा छायाँमा बस्नुहोस्, छाता बोकेर हिँड्नुहोस्, चौडा टोपी लगाउनुहोस्, र डामरजस्ता गर्मी सोस्ने सतहमा हिँड्नबाट जोगिनुहोस्।

३. आफ्नो वातावरण चिसो राख्नुहोस्

घरभित्र पर्दा लगाएर र झ्यालहरू बन्द गरेर चिसो वातावरण सिर्जना गर्नुहोस्। पंखा, कूलर वा एयर कन्डिसनर प्रयोग गर्नुहोस्। यदि यी उपलब्ध छैनन् भने, चिसो पानीको कम्प्रेस, भिजेको तौलिया वा चिसो पानीको सावर लिनुहोस्। घरको सबैभन्दा चिसो भागमा सुत्नुहोस् र हल्का ओछ्यान प्रयोग गर्नुहोस्।

४. सावधानीपूर्वक व्यायाम गर्नुहोस्

व्यायाम गर्दा शरीरको तापक्रम बढ्छ। गर्मी मौसममा व्यायाम गर्दा सावधानी अपनाउनुहोस्। सिधा घाममा व्यायाम नगर्नुहोस्। छायाँ वा भित्री स्थानहरू रोज्नुहोस्। व्यायाम अघि, दौरान, र पछि पानी पिउनुहोस्, बारम्बार विश्राम लिनुहोस्, र चक्कर वा मांसपेशीमा ऐंठन महसुस भएमा तुरुन्तै रोक्नुहोस्।

५. हल्का, सास फेर्न सकिने कपडा लगाउनुहोस्

कपडा शरीरको तापक्रम नियन्त्रणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। ढिलो फिट हुने, हल्का रङको, र सास फेर्न सकिने कपडा (जस्तै: कपास वा लिनन) लगाउनुहोस्। गाढा वा टाइट कपडा, जसले गर्मी सोस्छ, प्रयोग नगर्नुहोस्। चौडा टोपी, यूभी-प्रोटेक्सन चस्मा, र कम्तिमा SPF ३० भएको सनस्क्रिन प्रयोग गर्नुहोस्।

६. संवेदनशील समूहहरूको सुरक्षा गर्नुहोस्

बालबालिका र वृद्धहरू हीटस्ट्रोकको लागि विशेष रूपमा संवेदनशील हुन्छन्, किनभने उनीहरूको शरीरले तापक्रम प्रभावकारी रूपमा नियन्त्रण गर्न सक्दैन। बालबालिकालाई चिसो, हाइड्रेटेड, र हल्का कपडामा राख्नुहोस्। उनीहरूलाई सिधा गर्मीमा नल्याउनुहोस्। वृद्धहरूको लागि, उनीहरूको बस्ने स्थान चिसो राख्नुहोस्, गर्मीको लहरमा उनीहरूको स्वास्थ्यको निगरानी गर्नुहोस्, र नियमित रूपमा पानी पिउन प्रोत्साहित गर्नुहोस्।

७. तयारी गर्नुहोस् र जानकारीमा रहनुहोस्

मौसम पूर्वानुमान र गर्मी सल्लाहहरू अपडेट राख्नुहोस्। गर्मीको लहरमा, सरकारी सिफारिसहरू पालना गर्नुहोस् र सुरक्षा उपायहरू अपनाउनुहोस्। गर्मी सुरक्षा किट तयार गर्नुहोस् जसमा पानीका बोतलहरू, ओआरएस प्याकेटहरू, सनस्क्रिन, टोपीहरू, र ब्याट्री-चालित पंखा समावेश गर्नुहोस्। तपाईंको परिवार र समुदायलाई हीटस्ट्रोकका लक्षणहरू र प्रभावकारी रूपमा कसरी प्रतिक्रिया दिने भन्ने बारेमा शिक्षित गर्नुहोस्।

हीटस्ट्रोकको प्राथमिक उपचार

कसैलाई हीटस्ट्रोक भएको शंका लागेमा, तुरुन्तै निम्न कदमहरू चाल्नुहोस्:

• बिना ढिलाइ आपतकालीन सेवाहरूलाई कल गर्नुहोस्।

• व्यक्तिलाई चिसो, छायाँ वा एयर-कन्डिसन गरिएको क्षेत्रमा सार्नुहोस्।

• अतिरिक्त कपडा हटाउनुहोस् र गर्दन, बगल, र काखमा चिसो कम्प्रेस वा बरफको प्याक लगाउनुहोस्।

• व्यक्तिलाई पंखा लगाउनुहोस् वा शरीरको तापक्रम घटाउन भिजेको तौलिया प्रयोग गर्नुहोस्।

• यदि व्यक्ति सचेत छन् भने, उनीहरूलाई सानो सानो चिसो पानीको सिप दिनुहोस्।

• यदि व्यक्ति बेहोस छन् वा बान्ता गरिरहेका छन् भने, तरल पदार्थ नदिनुहोस्।

निष्कर्ष

हीटस्ट्रोक मौन, छिटो, र घातक हुन्छ—तर यो पूर्ण रूपमा रोक्न सकिन्छ। हरेक गर्मीमा, प्रारम्भिक चेतावनी संकेतहरू छुटेका वा आधारभूत सावधानीहरू नअपनाइएका कारण ज्यान गुम्ने घटना हुन्छ। चिसो रहनुहोस्, ढाकिएको रहनुहोस्, र जानकारीमा रहनुहोस्।

अत्यधिक गर्मीको सम्पर्कबाट बच्नुहोस्, उपयुक्त रूपमा लुगा लगाउनुहोस्, र घामलाई कम आँकलन नगर्नुहोस्। लक्षणहरू जान्नुहोस् र छिटो प्रतिक्रिया दिनुहोस्। तपाईंको उमेर वा स्थान जे भए पनि, हीटस्ट्रोक भेदभाव गर्दैन—तर रोकथाम पनि गर्दैन। यस गर्मीमा, सावधानीलाई प्राथमिकता दिनुहोस्—यसले तपाईंको जीवन बचाउन सक्छ।